Jan Matejko, SZKIC DO "ZABÓJSTWA WAPOWSKIEGO", OK. 1860

13,0 x 9,3cm - ołówek, papier ołówek, papier, 13 x 9,3 cm (w świetle passe-partout)

opisany p.d.: do zabójstwa Wapowskiego | ([...] Walezego) | do [...]

Na odwrocie, na tzw. „zaplecku“, nalepka domu aukcyjnego w Warszawie.

 

Rysunek powstał jako jeden ze szkiców przygotowawczych do obrazu malowanego w roku 1861. Jego treścią jest incydent, mający miejsce na turnieju rycerskim, uświetniającym koronację Henryka Walezego w dniu 24 lutego 1594 roku. Do pojedynku z Samuelem Zborowskim chciał stanąć dworzanin – kasztelan wojnicki Jan Tęczyński. Zborowski, pochodzący z wysokiego rodu, uznał to za obrazę, a będąc człowiekiem porywczym, zaatakował kasztelana Tęczyńskiego. Andrzej Wapowski, kasztelan przemyski, próbujący załagodzić wybuchłą kłótnię, zginął, otrzymawszy śmiertleny cios czekanem od ogarniętego gniewem Samuela Zborowskiego.

Finalne płótno Matejki ukazuje na pierwszym planie scenę wniesienia śmiertelnie rannego Wapowskiego przed oblicze Henryka Walezego. W centralnej części znalazł się Jan Tęczyński, proszący monarchę o sprawiedliwy wyrok. Z prawej strony, tyłem do widza, stoi Samuel Zborowski z czekanem w dłoni.

Na podstawie opisu umieszczonego przez artystę na rysunku, możemy przypuszczać, że przedstawia on postać Henryka Walezego. Możliwe, że Matejko początkowo chciał nadać postaci króla więcej dynamiki. Ostatecznie, zdecydował się jednak na ukazanie go jako niemal biernego, z jedynie lekko uniesioną dłonią. W ten sposób malarz podkreślił bezradność monarchy wobec przewin możnowładców, którym zawdzięczał elekcję na króla Rzeczypospolitej.

W Katalogu wystawy rysunków i szkiców... z 1938 roku wymieniony jest szkic do olejnego obrazu, rysunek będący jednym z etapów poszukiwań właściwego ujęcia kompozycji. Rysunek ten oznaczony jest przez Matejkę datą 1860, taki rok powstania możemy zatem przypisać również do prezentowanego tu szkicu.

 

Bibliografia:

– Katalog wystawy rysunków i szkiców Jana Matejki urządzonej w setną rocznicę urodzin artysty przez Koło Historyków Sztuki Studentów Uniwersytetu J. Piłsudskiego, Muzeum Narodowe, Warszawa III-IV 1938, s. 52, nr kat. 123.

Jan Matejko (Kraków 1838 - Kraków 1893) - najwybitniejszy polski malarz historyczny; studia malarskie rozpoczął pod kierunkiem W. Łuszczkiewicza i W. K. Stattlera w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych (lata 1852-1858). Następnie uczył się w Akademii monachijskiej u H. Anschütza (1859) i przez dwa miesiące w Akademii wiedeńskiej u C. Rubena (1860). Po studiach mieszkał i pracował w Krakowie. W 1873 objął stanowisko dyrektora tamtejszej Szkoły Sztuk Pięknych, pełniąc tę funkcję aż do śmierci. Dużo podróżował - wielokrotnie wyjeżdżał do Paryża (w latach 1865-1880), Wiednia (1866-1888), w 1872 był w Konstantynopolu, a rok później w Pradze i Budapeszcie, odwiedzał również Włochy (1878-1879 i 1883). Był członkiem licznych akademii i towarzystw artystycznych m.in. Académie des Beaux-Arts (1873) i Instytutu Francuskiego (1874) w Paryżu, berlińskiej Akademii Sztuki (1874), Akademii Rafaelowskiej w Urbino (1878) i Künstlersgenossenschaft w Wiedniu (1888). W 1864 został członkiem Towarzystwa Naukowego w Krakowie, w 1887 otrzymał doktorat filozofii honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Był twórcą wielkich i znanych płócien, m.in. Kazania Skargi, Rejtana, Unii Lubelskiej, Batorego pod Pskowem, Bitwy pod Grunwaldem, Hołdu Pruskiego czy Kościuszki pod Racławicami. Malował także portrety i - rzadziej - sceny religijne czy rodzajowe. Ważną rolę w jego twórczości odgrywał rysunek - artysta opracował, m.in. album Ubiory w Polsce od 1200 do 1795 oraz rysunkowy cykl Poczet królów i książąt polskich. W latach 1889-1891, wraz z zespołem uczniów, pracował nad polichromią kościoła Mariackiego w Krakowie. W rodzinnym domu malarza, przy ulicy Floriańskiej w Krakowie od 1898 mieści się poświęcone mu muzeum - Dom Matejki (Oddział MNK).